Сійö эз лыддьы асьсö геройöн

Кольöм вося апрельын Бурденко нима госпитальын сьӧкыд операция бӧрын кувсис Сöветскöй Союзса Герой Георгий Фёдорович Тимушев.

Кодлыкӧ сійӧ вӧлі командирӧн, кодлыкӧ уджвывса ёртӧн, а миян семьялы — матысса мортӧн, меным — муса пӧльӧн, кодкӧд вит во олі ӧти вевт улын и код дорын быд гожӧм шойччылі сиктын.

Лёк сӧмын, унатор пӧльлӧн олӧм йылысь тӧдмалі сӧмын кувсьӧм бӧрас, книгаясысь, кодъясӧс гижлісны сы йылысь. Сӧмын кувсьӧм бӧрас жӧ тӧдмаси сылӧн ёртъясыскӧд. Пӧльӧй эз радейтлы висьтасьны ас йывсьыс. Эз вӧв уна сёрниаӧн, и, гашкӧ, буретш та вӧсна сылӧн ошкӧмыс пыр вӧлі меным зэв дона.

Сійӧ вӧчліс йӧзлы сӧмын бур. Корсюрӧ, гашкӧ, и асьсӧ кедзовтӧмӧн. Кор петіс пенсия вылӧ, гожӧмсӧ, а корсюрӧ и арсӧ, оліс семьяыскӧд сиктын. Ачыс зэв зіль вӧлі да, дышъястӧ эз радейт. Меным Машакӧд (сылӧн мӧд внучка) пыр аддзыліс миян ичӧтик на вынъяс серти кутшӧмкӧ удж. Велӧдіс не повны сьӧкыдлунъясысь. Оз кӧ пӧ мыйкӧ артмы, шулывліс, велӧдчӧй. Стрӧг вӧлі, но матыссаясыс тӧдісны — сійӧ зэв нюмсера морт.

Георгий Фёдорович Тимушев чужліс 1922 вося сентябрь 10 лунӧ Кулӧмдін районса Немдінын. Батьыс, Фёдор Егорович, уджаліс фельдшерӧн, Сійӧс пыдди пуктісны сиктсаяс. Георгий помаліс 10 класс да пырис Коми пединститутса физико-математической факультетӧ. Вӧлі 2 курсса студентӧн, кор заводитчис война. Аскинас муніс горвоенкоматӧ, корис босьтны Гӧрд армияӧ. Но сӧмын тӧлысь джын мысти сійӧс медводдза доброволечьяскӧд нуисны армияӧ. Но эз фронт вылӧ, а Архангельскса военно-инженернӧй училищеӧ. Сэтысь петіс сапёрнӧй взводса командирӧн.

Украинаса Михайловка сиктын тыш бӧрын Георгий Тимушевлы сетісны «За отвагу» медводдза награда, а некымын тӧлысь мысти Красной Звезда орден. 1942-1944 воясӧ Георгий Тимушев тышкасис Харьков, Сталинград дорын, Курской дуга вылын. Румынияса Серет ю вылын тышысь лейтенант Тимушевлы 1945 воын сетісны Советской Союзса Геройлысь ним. Но регыд салдат ранитчис.

Война бӧрын помаліс МГУ-ын физической факультет, аспирантура да дорйис кандидатской диссертация.

1946 воын сійӧс бӧрйисны СССР-са Верховной Сӧветӧ депутатӧн. 1968 воӧ ыстісны уджавны Кубаӧ Гаванаса университетӧ. Георгий Тимушев дыр вӧлі старшӧй научнӧй сотрудникӧн МГУ НИИЯФ-ын. Эз ӧтдортчы и общественной уджысь — вӧлі МГУ-са ветеранъяслӧн сӧветын председательӧс вежысьӧн. Буретш Георгий Федорович 1975 вося май 6 лунӧ ӧзтіс Победалӧн 30 во тырӧмлы сиӧм Куслытӧм би  Гуманитарной корпус бокын.

Me чайтлі, кытчӧдз оз кус тайӧ биыс, пӧльӧй лоас дзоньвидза, но… Ӧні сійӧ абу нин миянкӧд, а би век ӧзйӧ.

Кор кӧть эг волы пӧль дорӧ, сійӧ пыр мыйкӧ гижліс. Сӧмын кувсьӧм бӧрас лысьті лыддьыны гижӧдъяссӧ. Тайӧ вӧліны статьяяс, донъялана гижӧдъяс, кодъясӧс ыстывліс уна научнӧй газетӧ.

Пӧльлӧн фотоальбомысь аддзи зэв уна снимок, кӧні сійӧ сёрнитӧ студентъяс водзын. Сійӧ тшӧкыда висьтавліс, мый быд уджын, а торйӧн нин наукаын, вежӧр кындзи колӧ ыджыд терпенньӧ. Сӧмын татшӧм йӧзыдлы наука петкӧдлас ассьыс гусяторъяссӧ. Ачыс буретш сэтшӧм и вӧлі — некымын лунӧдз эз петавлы опыт нуӧданінысь.

Кӧть пӧльӧй эз радейтлы сёрнитны ас йывсьыс, но видзис став грамотасӧ, аттьӧалан гижӧдъяс, корӧмъяс, чолӧмалана открыткаяс, фотографияяс. Наысь гӧгӧрвои, ёртасьӧма уна нималана йӧзкӧд. Ӧти снимок вылын сійӧ маршал Коневкӧд, мӧдын — космонавтъяс Поповичкӧд да Береговойкӧд.

Некор эг мӧвпыштлы весиг, мый уна лоӧмтор пӧль пасйыліс дневникӧ. Но кувсьӧм бӧрас нин пӧчкӧд аддзим тайӧ гижӧдъяссӧ. Казялі, сійӧ ёна радейтлӧма вӧр-ва. Кор кӧть мый абу пасйылӧма, пыр гижыштлӧма и поводдя йылысь. Чайта, вӧр-ваыс вӧлі буретш сійӧ «дінас», кӧні шойччыліс сьӧлӧмнас.

Эз ӧд весьшӧрӧ сэтшӧма радейтлы сикт. И пыр пасйыліс дневникас, мыйӧн олӧ сиктыс, мый сэтчӧ волігӧн ачыс вӧчис. А уджыд сиктад олӧма ранитчӧм-контузитчӧм мортыдлы тырмыліс. Но пӧльӧй некор эз элясьлы сьӧкыдлун вылӧ.

Г.Ф. Тимушев йылысь, сылӧн подвиг йылысь гижӧма да висьталӧма вель уна. Но геройӧн асьсӧ эз лыддьыв, сёрнитігӧн пыр тӧдчӧдліс, мый война вылын абуӧсь торъя геройяс, сьӧкыдлунсӧ венӧны ставӧн, фронтса и тылса, ӧтвылысь.

Пӧльӧй вӧлі зэв ыджыд вежӧра морт, наукаын уджалысьяс сылысь видзӧдласъяссӧ пыр пыдди пуктылісны. Сылӧн коли вель уна научной книга. Но сійӧ ёна радейтліс и вӧравны да чери кыйны, му вылын уджавны. И та йылысь вель уна небӧг чукӧрмӧма. Тӧдчӧ, мый некор абу вунӧдлӧма и чу- жанінсӧ, Коми му. Став выльсӧ, мый йӧзӧдлӧмаӧсь Коми йылысь, чукӧртӧма жӧ.

Медбӧръяысь аддзылі пӧльӧс кувтӧдзыс лунӧн водз. Сійӧ эз нин чеччыв, но век на лыддьысис. Кор мортыд кувсьӧ, пыр уськӧдан дум вылад, мый сійӧ вӧчис медбӧръя здукъясас. Бӧрынджык ме аддзи сыӧн лыддян книгасӧ.Тайӧ вӧлі Роберт Юнглӧн «Ярче тысячи солнц» учёной-атомщикъяслы сиӧм книга. Пӧчӧй висьтавліс, мый сійӧ вӧлі пӧльлӧн медрадейтанаясысь ӧти.

Пӧльӧс дзебисны Москваса Троекуровскӧй шойнаӧ. Сэтчӧ гуалӧны войнаса геройясӧс. Тшӧкыда овлӧ, бур морттӧ казялӧны сӧмын кулӧм бӧрас. Заводитӧны сы йылысь гижны, йӧзӧдӧны сылысь казьтылӧмъяс, памятник пуктӧны. Гашкӧ, абу и дзик лёк тайӧ. Морт сы вылӧ и олӧ, мед мыйкӧ кольны ас бӧрас. Памятникыд ӧд уна пӧлӧс овлӧ. Позьӧ шуны, пӧльӧй пуктіс аслыс памятниксӧ олігас на: войнаса подвигӧн, научнӧй опытъясӧн, уджӧн.

Война пыр мунӧм йӧз гӧгӧрвоӧны, мый став лёксӧ морт венас, мед сӧмын война эз вӧв-а. И миянлы, кодъяс абу тӧдсаӧсь войнадырся сьӧкыдлунъяскӧд, некор оз позь вундӧны на пыр мунысьясӧс.

Анна Тимушева,  Г.Ф.Тимушевлӧн внучка.

Коми му, 1998, Май 11 лун.